Anoneirognozja - sen czy rzeczywistość?

Anoneirognozja jest słabo poznanym zaburzeniem snu, a właściwie śnienia – osoby, które tego doświadczają mają bardzo wyraźne i realistyczne sny, w których często wykonują proste, powtarzające się czynności, np. typowe prace domowe czy długotrwałe chodzenie bez osiągnięcia celu itp. W odróżnieniu od koszmarów sennych, snom tym nie towarzyszy pobudzenie emocjonalne. Są jednak podobnie męczące, gdyż pojawiają się zazwyczaj natychmiast po zaśnięciu i trwają przez znaczną część nocy („dreaming all night long”). Warto wspomnieć, że słowo „anoneirognozja” nie istnieje w języku polskim (przynajmniej Google nie znajduje takiej frazy) i nie wiem, szczerze mówiąc, czy angielskie anoneirognosis ma jakiś polski odpowiednik. Zaburzenie to określane jest także mianem „excessive dreaming”, czyli nadmierne śnienie, śnienie bez umiaru, które także doskonale oddaje naturę tego zjawiska.

Do tego dochodzi jeszcze jedna, istotna cecha – mylenie snów z rzeczywistością. Anoneirognozja może być interpretowana jako zaburzenie z grupy dysocjacji REM/czuwanie, podobnie jak świadome śnienie, najprawdopodobniej jednak bardziej zbliżona jest do stanu snu przedświadomego (pre-lucid dream). W stanie przedświadomym osoba śniąca nabiera bowiem wątpliwości co do swojego stanu świadomości i zaczyna kwestionować prawdziwość otaczającej ją rzeczywistości, co czasami może doprowadzić do osiągnięcia świadomego snu, lecz z reguły poziom wglądu jest do tego niewystarczający. W przypadku anoneirognozji mamy z kolei do czynienia z sytuacją, podczas której tracimy pewność co do tego, które z wydarzeń miały miejsce naprawdę, a które wydarzyły się jedynie we śnie. W obu przypadkach dochodzi do nieefektywnej oceny rzeczywistości i wyciągnięcia nieprawidłowych wniosków prowadzących do uznania wydarzeń będących produktem świadomości marzeń sennych za prawdziwe. W przypadku anoneirognozji osoba na przykład odwołuje się w rozmowie z innymi do wydarzeń ze snów, które w rzeczywistości nie miały miejsca, co może prowadzić do niezręcznych sytuacji.

Nieliczne przesłanki oparte na badaniach pacjentów z lezjami mózgu sugerują, że zaburzenie to może mieć związek z uszkodzeniem przedniej części układu limbicznego, jednak dotychczas nie udało się stwierdzić w obrębie tego obszaru mózgu żadnego specyficznego wzorca uszkodzenia, który byłby selektywnie związany z objawami anoneirognozji. Uszkodzenia znajdowano bowiem zarówno w przyśrodkowej korze przedczołowej, przednim zakręcie obręczy, jądrach podstawnych kresomózgowia oraz jądrach wzgórza. Podobne objawy mogą pojawić się także jako skutek odstawienia niektórych leków, np. trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych oraz niektórych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Badania polisomnograficzne nie wykazały jednak żadnych klinicznych anomalii a etiologia i patofizjologia anoneirognozji wciąż pozostają zagadką.


Nielsen TA (2011). Disturbed Dreaming in Medical Conditions In: Kryger MH, Roth T and Dement WC (Eds.). Principles and Practice of Sleep Medicine, 5th Edition , 1116-1127 DOI: 10.1016/B978-1-4160-6645-3.00098-0

D’Agostino A, Castelnovo A and Scarone S (2013). Dreaming and the neurobiology of self: recent advances and implications for psychiatry Front. Psychol. (4) : 10.3389/fpsyg.2013.00680

Foto: Enki22, CC BY-ND 2.0